معرفی شهرستان گرمسار:
پیشینه تاریخي: نام گرمسار در زمان اشکانیان خواران بوده است، به علت آنکه گرمسار در کنار كویر قرار گرفته و نسبت به نقاط همجوار خود پستتر است، بدین مناسبت نام «خوار» را بدان نهادند. مفهوم اين نام در كتاب اوستا خورشيد و ماه آورده شده است.
ویژگی های جغرافيايي: شهرستان گرمسار غربی ترین شهرستان استان و دارای وسعتي حدود ۵۱۸۲ کيلومتر مربع مي باشد، که از شمال به دماوند، از غرب به ورامين، از شرق به آرادان و از جنوب به کوير مركزي محدود مي شود. رودخانه حبلهرود که از رشته کوههای البرز مرکزی سرچشمه میگيرد مناطق اطراف گرمسار را سيراب ميكند. از محصولات اصلي كشاورزي اين منطقه، گندم، پنبه، خربزه، انار و انجير را ميتوان نام برد. و مهمترين رشته صنايع دستي اين شهرستان انواع گليم با نقوش و طرح هاي بومي مي باشد. از جاذبه های گرمسار می توان به مجموعه تاریخي سياهکوه واقع در پارک ملي کوير، جاده سنگ فرش، دژ تاريخي استوناوند، خانه تاريخي باقري ها، مجموعه كارخانه و انبار پنبه، كاروانسراي شاه عباسي ايوان كي، منطقه نمونه گردشگري بن كوه و غارهاي نمكي اشاره نمود. شهر گرمسار تا چندی پیش قشلاق نامیده مي شد
و هنوز هم افراد مسن و پيران آن را قشلاق تلفظ مي کنند در گذشته خوار شامل
۴ بلوک بوده که عبارتند از : ۱- بلوک قشلاق ۲- بلوک ریکان ۳- بلوك یاتری ۴- بلوك آرادان از مشهورترین افراد اهل منطقه گرمسار می توان به محمد علی هبله رودي اولين تدوين گر فرهنگ عامه قرن يازدهم هجري، عبداله خواري از دانشمندان قرن چهارم هجري، اسماعيل خواري از محدثين قرن پنجم هجري،از مفاخر معاصر شادروان نوش آذر اسدي، سرتيپ خلبان جليل زندي موفق ترين خلبان جنگ ايران و عراق ،پروفسور پرويز کردواني،دکتر طباطبايي جراح مغز واعصاب چهره ماندگار کشور اشاره نمود.
صنایع دستی و سوغات: صنایع دستی و سوغات این شهرستان همچون ديگر شهرستانهاي استان از رونق و تنوع بسيار زيادي برخوردار است؛از جمله اين صنايع ميتوان از قالي بافي، گليم بافي، جاجيم بافي، پارچه بافي، خرجين بافي و سفال گري ، منبت کاري ، معرق کاري نام برد ، گليم بافي گرمسار توانسته در بازارهاي جهاني طرفداران زيادي را به خود اختصاص دهد. از سوغات این شهرستان می توان از خربزه های شيرين و صاداراتي آن نام برد که در کوير گرمسار کشت مي شود و همچنين در بخش ايوانكي كه نوع خاصي به نام سوسكي وجود دارد همچنين محصولات لبني خالص و انار و رب انار كه بسيار مورد توجه مي باشد.
اماکن تاریخی و جاذبه های ديدني: امامزاده شمس الدین و اسماعیل (ع) در شهرستان گرمسار و حومه شهر و به فاصله حدود سه کیلومتری شمال غربی گرمسار واقع گرديده است. بنا منسوب به دوره قاجار است و متعلق به دو نفر از فرزندان امام موسي کاظم (ع) به نام هاي شمس الدين و اسماعيل مي باشد. مردم و اهالي منطقه به اين دو تن اعتقاد خاص دارند و همه روزه بخصوص ايام تعطيل براي زيارت به اين مکان مي روند. کل بنا بر پایه مربع مستطیل ساخته شده است که در قسمت شرقی آن رواق و ايواني وجود دارد که ورودي به بقاع امامزادگان را ممكن ميسازد. اين دو بقعه كه با ديواري بين آنها فاصله افتاده است در كنار هم چسبيده به هم قرا ردارند و به صورت متصل ساخته شده اند و براي هر يك از آنها گنبدي در نظر گرفته شده است. سطح داخلي گنبدها گچكاري شده شده است. تكنيك ساخت دو گنبد مانند هم است به اين صورت كه براي تبديل پلان مربع به دايره جهت استقرار گنبد بر روي جرزها با استفاده از فيلپوشهايي كه درچهار كنج بكار رفته اند اين عمل انجام پذيرفته و بين اين فيلپوشها طاقي همانند طاق فيلپوشها محرابي بلند از كف مقبره تا تيزه طا ق قرار گرفته است. در هر دو بقعه پنجره هايي جهت تامين نور داخل گنبدها در نظر گرفته شده است. مصالح اصلي در ساخت بقاع از خشت و گل بوده و آجر نماي فعلي به آن اضافه شده است.
آب انبار مسیر امامزاده اسمعیل و شمس الدین در حومه شهر گرمسار و در مسیر راه امامزاده شمس الدین و اسماعیل و به فاصله حدود يک کيلومتري از شمال غربي گرمسار قرار دارد. آب انبار مذکور در دوره قاجار ساخته شده كه به آب انبار(آب حوض) آقا شهرت دارد. این آب انبار دارای مخزن و بادگیر، پاشير، پلکان و سردر را دارا ميباشد. سقف پلکان پاشير با آجرهايي به فرم حصيري و به صورت ضربي ساخته شده است. بر خلاف اکثر آب انبارهاي منطقه پلان آب بر پايه مربع مستطيل بنا شده است و مخزن آن عبارتست از فرم ۴گوشي كه يك ستون در وسط آن تعبيه شده و بر روي ستون بادگير آن قرار دارد. تويزه هايي از ۴ طرف به صورت بعلاوه بر اين پايه ستون نشسته اند تا ۴ گنبد بر روي آنها قرار گرفته و پوشش مخزن را كامل كنند. مصالح اصلي تشكيل دهنده آب انبار از آجر و ملات ميباشد. كف اصلي پيرامون آب انبار بدليل ساخت جاده آسفالته حدود ۵۰ سانتيمتر بالا آمده است.
خانه تاریخی باقری ها(موزه اقوام) ساختمان تاریخی باقری يکي از خانه باغ هاي قديمي و به جاي مانده از اواخر دوره قاجار است که در دو طبقه ساخته شده است، سقف اين بناي با ارزش با تير هاي چوبي پوشيده شده است و شالوده بنا را خشت خام تشکيل داده كه استفاده از آجر هاي خطايي با بند كشي گچ و خاك جلوه خاصي به بنا بخشيده كه زيبايي ساختمان را دوچندان نموده است. طبقه اول پس از ورود به سالن اصلی متشکل از دو اتاق در طرفین سالن است و بعد از گذر از سالن اول برای دسترسي به طبقه دوم بايستي از دو راهرو منتهي به پله عبور کرد که در هر راهرو يك اتاق با تزئينات زيبا به چشم مي خورد كه از لحاظ پلان هردو طبقه مشابه هم مي باشند اما در نوع مصالح بكار رفته (آجرهاي خطايي،بندكشي گچ و خاك)با طبقه دوم متفاوت است، طبقه دوم داراي يك سرسراي بزرگ و زيباست كه ۴ اتاق ۴*۳ را به وسيله درهاي چوبي به سرسرا با متصل مي سازد. در حیاط ساختمان مجموعه حمام ، خزینه و آب انبار زیبايي وجود دارد که هنوز همچون گذشته باقي مانده و قابل بازديد مي باشد. گرمسار به جهت اینکه ۵ قوم مختلف ترک ها ، لرها ،کرها ،عرب ها ،گیلك ها به دلایل مختلفي اعم از مهاجرت ،كوچ اجباري و يا ترك هاي آذر بايجان كه براي دفاع از دره خوار به عنوان جنگجو وارد شده اند اين شهرستان را جزيره اقوام نامگذاري نموده اند لذا اين ساختمان زيبا در ۲۱ بهمن ۱۳۸۹ تبديل به موزه و تحت عنوان موزه اقوام بازگشایی شده است . موزه در دو طبقه دارای ۸ تالار نمایش است که در ۲ اتاق و سالن ورودی طبقه اول ابزار و اشيا روزمره زندگي اين اقوام قرار گرفته است و در ۴ اتاق و سرسراي زيبا طبقه دوم نحوه پوشش و مشاغل اقوام ساکن در شهرستان نشان داده شده است.
آب انبار بزرگ گرمسار این آب انبار در مرکز شهر گرمسار می باشد. که از بناهای بسيار جالب اين منطقه به حساب مي آيد . اين آب انبار در جنوب ميدان امام خميني (ره) و در ضلع شمالي مسجد جامع گرمسار بنا شده است،اين آب انبار در دوره قاجار ساخته شده است که يكي از بزرگترين آب انبار ها منطقه به شمار ميرفته كه بخش اعظم آب مصرفي اهالي را تأمين مي نموده است،آب انبار مذكور داراي چهل پله مخزن استوانه اي شكل است. منبع بزرگ و اصلي آن به صورت گنبد پله اي مدور آجري در داخل كوچه قرار دارد كه به صورت ميدانگاهي درآمده است. تعداد پله هاي مدور مخزن آن بيست و چهار پله است . عمق آن در حدود چهارده متر بوده، كه به مدت پنج ماه از سال آب آشاميدني اهالي شهر و حومه آن را تامين ميكرد. سر در بزرگ و طاق گهواره اي آب انبار مذكور در سمت بازار بود كه اينك مسدود شده است. اين آب انبار كه از بناهاي بسيار جالب اين منطقه مي باشد.
آب انبار ناسار آب انبارناسار یا همان نه حصار در جنوب قلعة ناسار گرمسار و درمجاورت جاده اصلی به روستا قرار گرفته است. سازنده این بنا طبق نوشته بالاي سردر آب انبار مرحوم سيف الله معماريان سمناني است. منبع اصلي، گنبدي شکل و آجرپوش است که بر طاق آجري و ضربي طرفين استوار است. در دو قسمت منبع، دو بادگیر برای خنک شدن آب زیر منبع در نظر گرفته شده است. منبع اصلي اين آب انبار از نظر فيزيکي با ساير آب انبارها در سطح استان متفاوت و در نوع خود بي نظير است. آب انبار مذکور امروزه قابل استفاده و بهره بهرداري نيست.
مجموعه سیاهکوه در دامنه شمالی ارتفاعات سیاه کوه در جنوب گرمسار و شمال شرقی درياچه نمک و در مسير باستاني اصفهان، کاشان، خوار، خراسان بناهاي متروكي ديده ميشوند كه بومي ها به آن قصر ميگويند. اين مجموعه از قصرهاي شاه عباس, عين الرشيد و حرم سرا تشكيل شده است. اين قصرها نمايان گر قدرت معماري و عظمت و شكوه گذشته اين ديار بوده و مهم ترين و بزرگ ترين آن ها قصر شاه عباس نام دارد.
جاده سنگفرش جادهی دستساز سنگفرش که با سنگهای تراشخورده روی بستر کوير گرمسار ساخته شده، بطول ۳۵ کيلومتر و عرض ۵ متر در مسير شاهراه تاريخي اصفهان – ساري در دوره صفوي براي سهولت رفت وآمد كاروانيان كه در اين مسير به باتلاقها و نمك زارهاي جنوب گرمسار برخورد مي نمودند احداث شده است تا كاروانها را از گزند سيلابها و زمينهاي گلآلود و چسبناك در فصول بارش حفظ كرده، روي اين جاده بقاياي دو پل سنگي هنوز مشاهده ميشود كه از تعداد دهنههاي پل ميتوان حدس زد كه هنگام بارندگيبه ويژه در فصول بهار و پاييز چه سيلابي در اين دشت وسيع به راه ميافتد، اين جاده به صورت گرده ماهي و در دوطرف آن كانالهاي كوچكي ساخته شده كه آبريز جاده مي باشد البته لازم به توضيح است كه كانالهاي مجاور جاده از بين رفته است،شالوده جاده از آك و ماسه و بعضاً از خاكستر مي باشد، بنا بر شواهد موجود و مطالعات انجام شده عموماٌ اين سنگها به وسيله شتر از كوههاي سياه كوه به محل آورده شده است.
کاروانسرای قصر بهرام در جنوب گرمسار و در دامنهای شمالی سیاه کوه خرابه هايي قرار کرفته اند که افراد محلي به آن قصر ميگويند .اين كاروانسرا از مهم ترين بناهاي سياهكوه مي باشد كه با پلان مستطيل شكل ساخته شده است كه مصالح عمده جهت ساخت اين كاروانسرا سنگ مي باشد و در بخشهايي نيز از آجر استفاده شده است،بناي بيروني اين قصر چهار گوش و داراي چند برج با دو دروازه شمالي و جنوبي است و روكار آن از سنگهاي بزرگ آهكي صيقل شدة سفيد رنگ است كه از كوههاي مجاور آورده شدهاند. اطراف اين قصر شش برج بنا شده و سر در آن سنگ بزرگ يكپارچه است. در دو طرف سردر ساختمان دو اتاق كوچك وجود دارد كه گويا قراولخانه محسوب ميشده است. در كنار مدخل قصر سنگهايي قرار داده بودند كه پاشنة درِ ورودي در سوراخ آنها ميچرخيد. درون بنا محوطة بزرگي است كه گرداگرد آن بيست اتاق كوچك و يك در بدون روزن با پوشش گچي قرار گرفته است.نكته مهم و قابل توجه در اين بنا ، نحوه تهيه آب موردنياز ساكنان آن بوده است : آب به وسيله دو مجراي روي هم ، كه مجراي زيرين از لولههاي سفالين و ديگري مانند نهري سنگي از تخته سنگهاي سفيد يكپارچه ساخته شده بود ، به بنا منتقل ميشد . اين آب مصرفي از چشمه شاه دامنه سياه كوه به استخرهاي بزرگ مقابل بنا منتقل ميشد . ساختمان اين نهر آب ، براي بينندگان بسيار جالب و شگفتانگيز است و بناي آن يكي از شاهكارهاي عصر خود به شمار ميرود . اين بنا كه در دوره صفويه تعمير اساسي شد ، به بناي شاه عباسي معروف شده است؛ در پشت ساختمانهاي درون حياط , به صورت غلام گردشي و مكاني براي خواب و پخت و پز و طويله هاي بزرگي براي چار پايان ديده مي شود. زمان ساخت اين قصر بدرستي مشخص نمي باشد ودر بدنه كنار دروازة شماي جاي خالي يك كتيبه به چشم مي خورد . از قرائن چنين به نظر مي آيد كه بناي كنوني بر شالوده يك بناي ويرانه باستاني گذاشته شده است . سفال هايي كه از اطراف اين بنا به دست آمده به احتمال قوي از دورة تيموري و نشانة آن است كه اين بنا پيش از صفويه برپا بود.
قصر عین الرشید این قصر در دو کیلومتری شمال قصر شاه عباسي قصر بهرام و در قسمت مياني فاصله درياچه نمک وکوير بزرگ قرار گرفته است . يك چشمه بزرگ كه پراز آب شيرين است بين كاروانسرا و پست نگهباني شكارگاه واقع شده كه آب آن از طريق جوبي كه هنوز هم آثار آن باقي است به باغ درون حصار كاخ ميرفته تا درختان و گل ها را سيراب كند. خرابه هاي قصر و باغ امروز پوشيده از خارهاي بياباني است كه به جاي درختان و گياهان زيباي گذشته روييده اند. بنای عین الرشید از خارج ۸۶ متر طول و حداکثر ۴۷ متر عرض دارد و مشتمل بر دو حياط بزرگ است که حياط اصلي ۵۱.۵ متر طول و ۴۷ متر عرض دارد . معبر ورودي به حياط اصلي به شکل ايواني به طول ۹.۷ و عرض ۵.۴ متر در جبهه جنوبي حياط اصلي بنا شده است. در دو طرف ایوان ورودی دو تالار وجود دارد که هریک پنج در به حياط قصر دارند . ارتفاع هر دو تالار ۵.۲۰ متر است . در باريکه كناري هر دو تالار دو اتاق مستطيل شكل قرار دارد كه اين اتاق به تالار ها راه ندارند و مخصوص خدمه بوده اند . نظير اين اتاقها در جبهه جنوبي حياط نيز وجود دارد كه به تالار هاي جنوبي راه دارند.
قصر حرمسرا در یک کیلومتری جنوب شرقي قصر شاه عباسي يا قصر بهرام , يک بناي ديگر صفوي به چشم مي خورد كه حرمسرا ناميده ميشود و ظاهرا در هنگام مسافرت خاندان سلطنتي، حرمسرا و در ساير مواقع محل سكونت شكارچيان سلطنتي بوده است. آب آشامیدنی این بنا از چشمه هاي واقع در دامنة سياه کوه، توسط يک کانال و پس از عبور از يك دره به استخري در بيرون جبهه جنوبي حرمسرا مي رسيد و پس از پر كردن آن از طريق كانالي ديگر به حوضي درداخل حرمسرا منتقل ميشد. در نیمه جنوب غربی حرمسرا، یک تالار بزرگ و در شمال آن تالار دو ايوان وجود دارد. در شمال ايوانها دو اتاق بنا شده است، که ابتدا وجود نداشته ولي بعد ها به بنا افزوده شده است. تالارهاي موجود در ضلع شمال کاملاً منهدم شده اند و چنين به نظر ميرسد كه زلزله اي شديد باعث انهدام آها شده است
کارخانه پنبه ظلع غربی میدان معلم شهرستان گرمسار؛ بنایي قديمي تحت عنوان کارخانه پنبه پاک کني قرار دارد كه اين مجموعه بسيار زيبا در ۲ طبقه و باپلان مستطيل شكل ساخته شده است. نماي ساختمان بسيار ساده است و فقط در لبه فوقاني آن كنگره هاي آجري در يك رديف دور تا دور ساختمان به غير از ضلع جنوبي آن وجود دارد. مصالح تشكيل دهنده اصلي در انبارها خشت و گل است كه يك رديف آجر، نماي خارجي ستونهاي آن را شامل ميشود كه در نگاه اول به نظر كاروانسرايي درون شهري ميرسد كه بعدها تغيير كاربري پيدا كرده اما از همان ابتدا به عنوان انبار پنبه ساخته شده است و الگوي ساخت آن از پلان كاروانسراهاي اين منطقه نشات گرفته است. معادن نمک گرمسار در منطقه سر دره گرمسار تعدادی راه فرعی در دو طرف جاده وجود دارد که به معادن نمک ختم میشود. در اين منطقه ۲۷ معدن نمک وجود دارد كه درجه خلوص نمك بسياري از اين معادن بالاي ۹۸درصد است . يكي از زيباترين اين معادن نمك؛ معدن نمك كوهدشت كهن و معدن نمك سالار ميباشد. اين معادن به صورت تونل پيچ در پيچ ۵/۱ كيلومتري در دل زمين امتداد دارد و داراي قنديل هاي زيباي نمكي مي باشد و هرساله نظر تعدادي از گردشران را براي بازديد به خود جلب مي نمايد.
بنه کوه منطقه نمونه گردشگری 'بنه کوه' در شمال شهر گرمسار واقع شده است. این منطقه به دلیل قرار داشتن بر سر راه باستاني گرمسار(خوار) به مازندران، از نظر تاريخي و نظامي داراي اهميت ويژه اي بوده است. وجود قلعه باستاني' استوناوند'، 'ريگ تپه' و 'قلعه گبري' از جاذبه هاي اين منطقه است. به دليل قرار داشتن بنه کوه در بخش انتهايي رودخانه 'حبله رود'، در اين منطقه انواع پرندگان و ماهي ها زيست مي کند و آن را به منطقه اي براي جذب گردشگر تبديل كرده است.
قلعه استوناوند یاقوت حموی در سال ۶۱۳ ه.ق این قلعه را ديده و عمر آن را تقريباٌ سه هزار سال مي داند، در دوران شاهان قبل از اسلام اين قلعه در دست مغان بوده است، قلعه استوناوند بر فراز تيغه هاي بلند دامنه جنوبي کوهستان البرز استوار شده و بقاياي برج و باروي پيرامون آن پهناي دره حبله رود و راه قديمي کناره رود را در ميان گرفته است، برج هاي ديده باني اين دژ برتمامي طول دره و کناره هاي جنوبي رودخانه تا اراضي هموار حاشيه شمالي كوير ناظر است؛ ذكاوت و توانايي سازندگان در ساخت اين دژ چنان بوده است كه مسير صعب العبور آن را با طراحي و معماري وكاستن و افزودن بر جسم كوه صد چندان كرده است،
منطقه ایوانکی ایوانکی یکي از بخش هاي شهرستان گرمسار مي باشد که در مسير جاده سمنان - تهران و در ۳۰ كيلومتري مركز شهر گرمسار قرارگرفته، مردمان اين شهر لهجه اي شبيه گيلكي و دماوندي دارند كه تاتي ناميده مي شود و از اصطلاحات كاملاً اصيل فارسي و قديمي استفاده مي كنند. ساکنین این دیار امروزه مشغول به فعاليتهاي گسترده در عرصه هاي مختلف کشاورزي، صنعتي و... مي باشند، محصولات عمده کشاورزي و باغي ايوانكي خربزه و انار مي باشد كه خربزه ايوانكي بسيار معروف است البته با خربزه مشهدي متفاوت مي باشد ولي به دليل آسانتر بودن كشت خربزه مشهدي در سالهاي اخير كشاورزان اين شهر به كشت نوع مشهدي بيشتر روي آورده اند، همچنين پرورش شتر و شترمرغ در كل شهرستان گرمسار در حال حاضر تنها مختص به ايوانكي است. ایوانکی که قدمتی در حدود پيش از تاريخ دارد در کتابهاي رومي بنام شاراكس معروف است، ايوانكي داراي آثار و ابنيه بسيار قديمي مي باشد كه اهم آنان به شرح ذيل مي باشد.
کاروانسرای شاه عباسی ایوانکي این کاروانسرا در ۳۳ کیلومتری شهر گرمسار و در يک كيلومتري بخش ايوانكي واقع شده است كه يكي از كاروانسراهاي زيبا دوره صفوي در استان محسوب مي شود، پلان اين كاروانسرا ۴ ايواني است، كه بصورت شمالي – جنوبي بنا شده كه ورودي آن از ظلع جنوبي است و داراي سردر بسيار زيبايي مي باشد، مصالح بكار رفته در بنا خشت و گل، آجر و سنگ است، داراي دو شاه نشين در ظلع شرقي و غربي بر بالاي سردر ورودي و ديگر بالاي ايوان مقابل ورودي تعبيه شده است، اين كاروانسرا داراي ۲۴ حجره و ۴ باره بند است، در مقابل حجره ها ايوانهاي كوچكي است كه جهت استفاده مسافرين در فصل تابستان ساخته شده است؛ طاقهاي بنا از نوع جناقي مي باشد، همچنين در مقابل اين كاروانسرا يك آب انبار جهت استفاده مسافرين ساخته شده است.
امامزاده عاقب برادر بزرگوار امام رضا(ع): امامزاده عاقب در ۵۰۰ متری جنوب شهر ایوانکی واقع شده است. بناي امامزاده عاقب دو بخش عمده است بناي تاريخي و قديمي و اصلي امامزاده که بامصالح خشت و گل وبر شالوده امامزاده سنگي احداث شده است طرح اين قسمت از بنا از خارج به شکل مربع و داراي ايواني در سمت شمال است كه سقف آن با تيرهاي چوبي و خشت و گل به صورت مسطح پوشانده شده است. سقف بناي اصلي امامزاده داراي گنبدي از نوع پيازي مي باشد و با اندودي از ملات گچ سنتي پوشيده شده است . تمامي سطوح خارجي اين قسمت از بنا با كاهگل اندود شده است. این اثر به شماره ۵۶۵۹ در تاریخ بیست و پنجم اسفندماه ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
منطقه نمونه گردشگری بهورد: منطقه بهورد در ۳۲ کیلومتری شمال غربی ايوانکي در شهرستان گرمسار قرار دارد اين منطقه به دليل دارا بودن ويژگي اقليمي و طبيعي داراي قابليت ها و جاذبه هاي طبيعي و تاريخي فراواني در جهت توسعه توريسم و گردشگري مي باشد مي تواند مأمن وپناگاهي براي مردم ايوانکي در تابستان هاي گرم و سوزان باشد علاوه برچشمه هاي آب شيرين و سد خاكي منطقه، كوه هاي سنگي كه در اثر باد و باران فرسايش يافته اند به شكل زيبايي در آمده اند از جلوه هاي چشم گير طبيعت بهورد محسوب مي شوند نيز انواع پرندگان از جمله كبك و همچنين حيوانات درنده و وحشي شامل گرگ، روباه در كوههاي منطقه زندگي مي كنند، وجود انواع گونه هاي گياهي ، دختان ، درختچه ها و چشم اندازهاي جالبي براي بازديد كنندگان به وجود آورده است. |